MUŠKI ORGAN
Kolika je normalna veličina prostate i godine starosti - normalne mere za prostatu po godinama. Šta se radi kada je uvećana prostata i lečenje prostate
Uvećana prostata je stanje usko vezano za starenje muškarca. Kliničke manifestacije takvog uvećanja se očituju kao simptomi od strane donjeg urotrakta, te su među najčešćim zdravstvenim problemima odraslih muškaraca jer smanjuju kvalitetu života.
Što znači uvećana prostata?
Prostata je žlezdani organ čiji sekret je dio ejakulata, koji je bogat fruktozom i proteinima te hrani spermatozoide i podržava njihov motilitet. Prostata ima oblik i veličinu kestena od čega potiče i narodni naziv kestenjača. Obično se prostata deli na dva režnja među kojima se nalazi udubljenje, sulkus prostate. Smeštena je u karlici i povezuje mokraćni mehur i penis. Baza prostate je vezana za mokraćni mehur - bešiku, a vršak je usmeren prema međici - dakle, smeštena je ispod mokraćnog mehura. Sa zadnje strane je u odnosu sa završnim delom debelog creva (rektumom).
Kod uvećane prostate najčešće se misli na benigno uvećanje prostate, što se u patohistološkim uzorcima označava kao benigna hiperplazija prostate te je najčešće spominjana u urološkim nalazima. Hiperplazija je prekomerni rast normalnih ćelija, za razliku od karcinoma gde su stanice abnormalne; navedeno znači da je benigna hiperplazija prostate nemaligni, prekomerni rast ćelija prostate. Radi tog odnosa je dostupna palpatornom pregledu prstom (digitorektalnom pregledu), a također je lako dostupna biopsiji kroz završni dio debelog creva - rektopskopija.
Kroz središnji deo prostate prolazi mokraćna cev (uretra). Uretra je mokraćna cev kojom urin izlazi iz bešike te prolazi kroz prostatu. Kako se hiperplazija prostate razvija, tako se uretra postepeno sužava (usled prominiranja režnjeva prostate u uretru), što dovodi do velikog broja neugodnih i uznemirujućih simptoma koji su razlog najčešćeg dolaska pacijenta u urološku ambulantu.
Kolika veličina prostata je primerena za godine starosti?
Normalno, prostata je veličine i oblika kestena. Pri rođenju, prostata je velika otprilike kao zrno graha. Raste lagano do puberteta, kada se naglo poveća, postižući svoju normalnu veličinu i oblik.
Prosečne dimenzije prostate su: 3.5 x 4.5 x 2.5 centimetara, a težina normalne prostate se kreće između 16 i 22 grama. Tu veličinu zadržava do sredine četrdesetih godina života, kada se ponovno počne povećavati zbog umnožavanja ćelija (benigna hiperplazija ili dobroćudno povećanje prostate).
Incidencija benignog uvećanja prostate raste s godinama dosežući vrhunac nakon 80-e godine života. Veličina prostate kod mlađeg muškarca je obično oko 20 grama. Važno je znati da uvećanje prostate ne mora biti nužno povezano sa kliničkim simptomima.
Histološki benigno uvećanja prostate nije pronađeno kod muškaraca ispod 30 godina starosti. U devetom desetljeću benigno uvećanja prostate je pronađeno u 88% histoloških uzoraka. Palpatorno uvećanje prostate pronađeno je kod 20% muškaraca u šezdesetim godinama života, te 40% u osamdesetim godinama života. Klinička manifestacija benignog uvećanja prostate je učestala; naime, do dobi od 60 godina približno 60% benignih hiperplazija prostate manifestira se kliničkom slikom.
Kako prepoznati, kako lečiti uvećanu prostatu?
Generalno govoreći, svaki muškarac u dobi starijoj od 40 godina bi trebao napraviti fizikalni pregled prostate ultrazvukom. Posebno se mora obratiti pažnja na bolesnike koji u anamnezi navode da im je bliži srodnik bolovao od maligne bolesti prostate. Naime, tada je učestalost maligniteta znatno uvećana.
Osim bolesnika koji dolaze u urološku ambulantu na prvi preventivni pregled u predviđenoj dobi najveći broj bolesnika ipak dolazi po nastanku simptoma. Najčešće se radi o iritativnim simptomima bolesti kao što su učestalo mokrenje, nikturija (noćno mokrenje), urgencija, inkontinencija (beg urina), dizurija (peckanje kod mokrenja), ili pak opstruktivne tegobe mokrenja: slab mlaz urina, odgođen početak mokrenja, isprekidan mlaz, kapanje na kraju mokrenja te osećaj nedovoljnog pražnjenja.
Po dolasku u urološku ambulantu najčešće se adekvatno uzmu anamnestički podaci, a potom se ispuni klinički upitnik (IPSS score) za ocenu stepena benignog uvećanja prostate i simptoma donjeg urinarnog trakta (LUTS-Lower Urinary Tract Symptoms). Naime radi se o subjektivnoj evaluaciji kliničkih simptoma od strane pacijenta, a temeljem kojeg se na osnovu bodova u tablici ocenjuje i procenjuje jakost simptoma i kvalitet života. Naime, simptomi se dele na blage, umerene i teške kliničke simptome bolesti.
U sklopu urološkog pregleda potrebno je učiniti digitorektalni pregled prostate koja je lako dostupna palpaciji. Digitorektalnim pregledom možemo utvrditi radi li se o benignom uvećanju prostate ili se eventualno radi o sumnji na malignitet, upalu ili druge bolesti prostate.
Sam pregled nije dostatan za sigurnu dijagnozu benignog uvećanja prostate. Mora biti upotpunjen slikovnim pretragama, laboratorijskim nalazima, te ostalim dijagnostičkim pretragama ukoliko je to potrebno.
Od slikovnih pretraga najčešće se koristi ultrazvučni pregled. Osim pregleda statusa u donjem urotraktu, ultrazvukom se meri veličinu prostate, procjenjuje se struktura prostate te eventualne abnormalnosti.
Ultrazvučni pregled i laboratorijska obrada
Što se tiče dijagnostičke obrade, svakako je potrebno učiniti ultrazvučni pregled bešike pre i posle mokrenja, odnosno izmeriti rezidualni (ostatni) urin nakon čina mokrenja. Sam ostatni urin u bešici govorće u prilogu subvezikalne opstrukcije, odnosno uzroka otežane ekspulzije urina iz bešike. Najčešće se radi o uvećanoj prostati. Od ostalih uzroka subvezikalne opstrukcije su upalne bolesti, suženja mokraćne cevi, neoplazne, kamenci.
Pre dolaska u urološku ambulantu potrebno je učiniti laboratorijsku obradu. Osim standardnih laboratorijskih pretraga potrebno je napraviti analizu krvi za prostata specifični antigen (PSA), marker koji nije tumor nego organ-specifični marker te za sada predstavlja najadekvatniji marker za procenu benignog uvećanja prostate ili eventualne sumnje na malignitet.
Prostata specifični antigen (PSA) je u kliničku upotrebu uveden pre više od 20 godina. Nastaje u epitelnim stanica acinusa te izvodnih kanalića prostate. Specifične vrednosti PSA mogu biti povišene ne samo kod maligniteta prostate nego i kod upalnih bolesti prostate, kao i drugih stanja. Tako je PSA uvećan i nedelju dana nakon digitorektalnog pregleda.
Granične vrednosti PSA veće od 4,0 ng/mL predstavljaju preporuku za biopsiju prostate.
Pouzdana dijagnoza karcinoma prostate postiže se biopsijom prostate i pozitivnim patohistološkim nalazom. Biopsija prostate za bolesnika predstavlja neugodan i rizičan postupak (uz mogućnost razvoja infekcija i krvarenja), stoga su brojna istraživanja sve više usmerena pronalasku specifične i pouzdane metode za utvrđivanje potrebe izvođenja biopsije prostate kod bolesnika sa sumnjom na karcinom prostate.
Od ostalih pretraga najčešće se koristi uroflometrijsko ispitivanje gde se mjeri brzina protoka urina, izmokreni volumen te vreme mokrenja. Sve navedeno pomaže u dijagnostičkoj obradi i proceni urološkog statusa, kao i statusa prostate.
Usled benignog uvećanja prostate posledično mogu nastati i ozbiljne komplikacije bolesti kao što su retencija urina ili nemogućnost izmokravanja urina, hematurije (krvarenja), recidivne uroinfekcije, kamenci mokraćnog mehura, proširenje gornjeg urotrakta te oštećenje funkcije bubrega.
Izvor: Pliva.hr
